Kura nehri suyunun Karadeniz Havzasına aktarılmasını önlemek amacıyla İstanbul Ardahan Kültür ve Dayanışma derneği çok önemli çalışmalar yapmış ve projenin su aşırma kısmına bilimsel gerekçelerle engel olmaya çalışmıştır. Bu konuda samimi olarak yaşananları anımsatmak ve özetlemek gerekmiştir.
Beşikkaya Barajıyla Ardahan ovasının sulanmasını istiyor ve destekliyoruz.
Suyun Karadeniz havzasına aktarılması için çok sayıda çam ağacı kesilmesine ve Ardahan ovasının kurutulmasına karşı çıkıyoruz.
Kura nehrini etraflıca tanıyalım.
Nehrin uzunluğu 1.364 km, Ortalama debisi, yukarı çığırında 25 m3/sn. havza alanı 188.000 km2 dir. Su nisanda en yüksek, eylül ve ekim aylarında en düşük düzeydedir. Kura Nehri Ardahan’dan başlar, Gürcistan'dan geçerek Azerbaycan'ın Sahirabad şehrinde Aras Nehri ile birleşerek Neftçala Rayonu 'nda Hazar Denizi'ne dökülür.
Projenin teknik verileri; Beşikkaya Barajına saniyede 10 m3 su geliyor. 6,8 m3 Çoruh Nehrine (Deriner Barajına) tünellerle aktarılıyor. 3.2 m3 su ile Göle ve Ardahan Ovaları sulanıyor. Bu projede dere yatağına hiç can suyu bırakılmadığı anlaşılmaktadır. Oysa dere yatağına saniyede en az 2 m3 su bırakılması gerekiyor.
Beşikkaya Baraj yeri yıllık akımı Kura Master Plan Raporunda 321 milyon m3 olup, Göle Ovası sulamasından geriye 276 milyon m3 su kalmaktadır. Bu suyun 228.7.milyon m3 ü Çoruh Havzasına 18 km lik bir tünelle aktarılarak enerji üretilmesi, 47,3 milyon m3 suyla da Ardahan ovasının sulanması planlanmıştır.
Ankara 15. İdare Mahkemesinde baraj projesinin sulama dışında kalan kısmının iptali için ( 2010/258 esas) açılan davaya İstanbul Ardahan İli Sosyal Kültür ve Yardımlaşma Derneği de katılmış ve ne yazık ki,07.10.2010 tarihli kararla dava reddedilmiştir.
DSİ Genel Müdürlüğü Beşikkaya Barajı'nı 30.11.2010 tarihinde ihaleye çıkarmış ve İstanbul, Ankara, İzmir; Bursa ve Ardahan’da yürüyüşlerle protestolar yapılmıştır. Oyalama yoluna gidilerek 28..09.2011 de yeniden ihale yapılmıştır.
Proje verilerini irdeleyelim.
Prof. Dr. Reşat Baykal’ın katkısıyla alabildiğimiz 2 cilt proje verilerine göre;
KURA PROJESİ -ÇORUH ENERJİ KADEMELERİ HAKKINDA BİLGİ NOTU :
2011 yılında onaylanan Kura Projesi Master Plan Raporuna göre; Proje sahası Ardahan ili Merkez ilçe ile Artvin ili Ardanuç ilçesi sınırları içerisindedir. Ana su kaynağı olan Beşikkaya Barajı ile enerji tüneli girişi Ardahan ilinde, Ardahan şehir merkezinin 30 km batısındadır. Enerji tüneli çıkışı ve HES’ler ise Artvin ilinde Ardanuç ilçe merkezinin 15 km güney batısından başlayıp kademeli olarak Deriner Baraj gölüne kadar uzanmaktadır
BEŞİKKAYA BARAJI KARAKTERİSTİKLERİ
Beşikkaya Barajı depolama hacmi :274.6 hm3
Yıllık akım(Baraj aksında) :321.24 hm3
Ülke sınırları içinde yıllık akım : 986 hm3
Regülasyon oranı : %85
Çoruh havzasına aktarılacak su miktarı :217 hm3
Ekonomik sulanabilir alan :19 147 ha (16 198 ha net)
Kura Nehri’nin ülkemiz sınırları içinde kalan kısmının su potansiyeli 986 hm3/yıl dır.
Kura master planına göre; Çoruh havzasına Ardahan Ovasının Sulama suyundan sonra arda kalan 217 hm3 kadarı aktarılacaktır. ( Ardahan için 47.3 hm3 su kalmaktadır. )
Bilindiği üzere, Artık önceki yıllarda olduğu gibi Kura Nehrine önceki yıllarda olduğu gibi fazla kar ve aşırı yağış nedeniyle fazla taşkın suları gelmemektedir.
Özellikle Beşikkaya Barajı membaından yaklaşık 18 km uzunluğunda kilit konumda olan bir tünelin; güzergahının jeolojik incelemesi, temel sondajları ve laboratuvar deneyleri gibi jeoteknik çalışmasının çalışılmaması nedeni ile su aktarılması kesin olmayıp yapılacak fizibilite ve kesin proje çalışmaları sonrası su aktarımının olup olmayacağına karar verilecektir.
Proje aşamasında; tünel güzergahında çok sayıda temel sondaj etütleri yapılması zorunludur. Tünel güzergahı boyunca; zemin türü, aktif ve pasif fayların varlığı, YAS durumu belli olmadan Çoruh havzasına 217 hm3 suyun kesin olarak aktarılacaktır demek hiçbir şekilde gerçeği yansıtmamaktadır. 18 km gibi uzun tülde tünel ile tabii zemin arasında yüksek kot farkı olması ve zor şartlarda sondaj çalışmaları yapılacağı ve henüz ne tip zemin ile karşılaşılacağı belli olmayan bir tünelle ilgili bu aşamada fikir yürütmek doğru değildir.
Kısaca özetlersek; 2001 yılı tasdikli Kura Projesi-Master Plan Raporuna göre; İki seçenek ön plana çıkmıştır.
1-Beşikkaya Barajında düzenlenecek suların 217 hm3 kadar miktarının Çoruh havzasına aktarılması,
2- Tüm Suyun Kura Havzasında değerlendirilmesi,
Çoruh havzasına aktarmalı seçenek ile ilgili tespitler yukarıda belirtilmiştir.
Her iki seçenek halen geçerliliğini korumakla birlikte,
Çoruh havzasına aktarılan su sulama mevsimi dışında sulamaya ihtiyaç olmayan ilk baharda eriyen ve aşırı yağışla oluşan taşkını baraj ile toplayıp, sulamada kullanılmayan taşkın suları Çoruh havzasına aktarılmaktadır.
Sonuçta; Çoruh havzasına aktarmasız da Kura Master Plan Raporunda rantabil çıktığı için, aktarmasızın yapılamayacağı hazırlanacak projeler ile netlik kazanır ise doğal olarak diğer seçenek irdelenecektir.
Orijinal projeden alınan veriler değerlendirildiğinde, suyun aktarılmasının çok arzulandığı, bu şekilde iki kat daha fazla elektrik üretileceği ve bunun kar ve sel suları ile sağlanacağı ileri sürülmektedir.
Öte yandan, tünelin geçeceği alanın zorlukları ve niteliğinin bilinmediği ayrıca, bu barajın sel sularını toplama amaçlı olmadığı da vurgulanmaktadır.
Bütün veriler irdelendiğinde; barajda yeteri kadar su toplanmasının olanaksız olduğu, yağmurların uzun sürmemesi ve bölgede kar yağışının giderek belirgin bir şekilde azaldığı göz önüne alındığında su aktarımı yapıldığı zaman ; KURA’NIN YATAĞINA YETERİNCE CAN SUYU VERİLEMEYECEĞİ, BARAJIN VERİMSİZ OLACAĞI, DÜNYANIN ISINMASI SONUCUNDA SU SEVYESİNİN DÜŞECEĞİ, BEŞİKKAYA BARAJINDAN SONRAKİ BARAJLARA YETERLİ SU SAĞLANAMAYACAĞI VE ARDAHAN’DA SULAMANIN,ARICILIĞIN, HAYVANCILIĞIN VE BALIKÇILIĞIN BÜYÜK ÇAPTA ZARAR GÖRECEĞİ AÇIKÇAYA ORTAYA ÇIKMAKTADIR.
Kura suyunun aktarılmasının Ardahan ve çevresi için sakıncaları :
1-Kura nehri üzerinde yapımına başlanan Kayabeyi ve Köroğlu
barajlardan sonra Gürcistan ve Türkiye’nin ortak yapılmasına karar verdiği Gür-Türk barajlarına yeteri kadar su bırakılamayacağından bu barajların verimliliği düşecektir.
2- Su aktarımı için ormanlık alanda uzun bir tünel açılacağından;
a)Çok sayıda çam ağacı kesilerek orman tahrip edilecektir,
b)Bu soğuk bölgede fidan yetiştirmek son derece güçtür,
c)Çıkan kaya ve toprak birikintileri ile doğa tahrip edilecektir,
e)Nehrin suyu bu yolla israf edilecektir,
f)Tünel güzergahı depreme dayanıklı bir bölge değildir,
g)Sonuç olarak doğa tahrip edilecek, orman kesilecektir.
3-Ardahanda araziler yeterince sulanamayacaktır.
4-Küresel kuraklığa katkı sunularak doğal denge bozulacaktır.
5-Uluslar arası kurallara göre havzalar arası su aktarımı yapılamaz.
6-Karadeniz bölgesi Ardahan’dan daha fazla yağış alan bir bölgedir.
7-Kura nehri kışın donmakta, yaz aylarında ise son derece azalmaktadır.
8-Başka havzalara aktarılacak kadar bol suyu yoktur.
9-Ardahan ilimiz Türkiye'nin en kaliteli çayır ve mera alanlarına
sahiptir. Hayvancılık bitecek, çayır ve meralar kuruyacaktır.
10-Kura’nın kendine has lezzetli sazanları da tehlikeye girecektir.
11-Çevredeki uzun sarıçam ormanlarının ve yaban hayvanlarının da sonu gelecektir.
12-Arıcılık, tarım ve hayvancılık olumsuz etkileyecek, doğadaki ekosistemi tahrip olacak, göçmen kuşlar, geçiş güzergâhını kaybedecektir.
Kura Enerji Grubu projesi 2001 tarihinde Ön İnceleme-Master Plan Raporu onaylanmış, 2010 ve 2011 yıllarında ihale yapılmış ancak ciddi ve samimi bir yatırım yapılmamış ve havanda su dövülerek kamuoyu oyalanmıştır.
Bu konuda çok çaba gösteren rahmetli Cevdet Şentürk’ü saygı ve minnetle anıyorum.
13.02.2024
Avukat Yalçın TURA
Av. Yalçın TURA
Büro Tel: 0216 488 51 84, Büro Adres: Mustafa Kemal Caddesi, Gümüşhane Sokak, Demir İş Merkezi, No:3, Kat:3, Daire:8,Cevizli, Kartal/ İSTANBUL
