Örnek alınacak, adı, gelecek kuşaklara aktarılması, yaşatılması gereken bir dava insanı… Şerefsizlerin, yalancıların, bezirgânların, sahtekârların, şan ve şatafat için memleketin varını yoğunu kendi servetine katanların, din istismarcılarının, halk ve millet düşmanlarının on yıllardır yiye yiye bitiremedikleri, bir zamanlar yoz Osmanlı sarayı tarafından kaderine terk edilmiş bir ülkenin ayağa kalkabilmesi, garip, mazlum ve emekçi yığınların, insanca yaşayabilmesi uğruna geçirilmiş bir ömür…
Otuz altı yıl olmuş sonsuzluğa uğurlanalı… Bu kadersiz ülkede kaç kişi biliyor ki, adını?
Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği yayınları arasında toparlandı çıktı onun “Piramidin Tabanı” adlı yapıtı… Alın okuyun, okutun… Beşikdüzü Köy Enstitüsü kurucu müdürü, Hasanoğlan Köy Enstitüsü Müdürü Hürrem Arman… Görevden alındığı 1948 yılına kadar (CHP iktidarı dönemi!) gecesini gündüzüne katıp ülkesine ve halkına bir şeyler katmaya çaba göstermiş. Beşikdüzü’nde daha binalar kavruk köylü çocuklarının kendi elleriyle kurulurken yörenin en usta balıkçısı kim diye aramaya çıkmış. Beşikdüzü Köy Enstitüsü’nde yoksul halk çocukları ile birlikte modern ve bilim ışığında bir balıkçılığın temellerini atmaya davranmış… Saçlarını okşamış bitli köylü çocuklarının, onların ışığı, babası, yanlarında yoldaşı, ağabeyleri olmuş. Hamsi sürülerinin takibini yapan teknolojiyi kullanarak hem kendi okulunun karnını doyurmuş, hem balık konserveciliği ile ülke çapında yirmi köy enstitüsünde okuyan Anadolu çocuklarına balık yedirmeyi başarmış.
Hasanoğlan’a atandıktan sonra Ankara ilçelerinde köy köy gezip davul zurna çaldırıp köylüleri toplayan, onlarla birlikte okul yapıp sonra da okullarına öğretmen olarak atanan Topal Hasan Efendi’yi o bulmuş… Kars Cılavuz Köy Enstitüsü ziyaretinde komşu köyümüz Bangis’in hayvanlarını toplattırıp müteahhit eliyle okul yaptırtmaya kalkan Göle kaymakamına o kafa tutmuş. Müteahhit kazansın diye jandarma zoruyla yoksul köylülerden toplattırılıp satılmaya çıkarılmış hayvanlarını köylülere iade ettirmiş.
Köy Enstitüleri’nin düşün ve eylem babası İsmail Hakkı Tonguç’un yanındaki bir avuç kutsal insandan biri o… O bir avuç insan bu kadersiz ülkede ne büyük bir mucize başarmışlar. UNESCO’nun selama durduğu o çeliğe su veren üretim ve eğitim ocaklarını kurmuşlar. Hürrem Arman, Rauf İnan, Şerif Tekben, Ferit Oğuz Bayır, Nazif Evren, Halit Ağanoğlu ve diğerleri… Tonguç Baba’nın yoldaşları, kavruk Anadolu ve Urumeli çocuklarının gerçek sahipleri… Selam olsun onların anısına…
Munise’de Hürrem Arman’dan, “Piramidin Tabanı”ndan öğrendiklerimi, Topal Hasan Efendi’nin gerçek yaşam öyküsünü de kattım roman kurgusuna; onur duydum, büyük bir haz ve coşku içinde yazdım ve o zamanları yeniden yaşadım.
Beşikdüzü’nde, Ankara ilçelerinde, Hasanoğlan’da onca fedakarca çalıştıktan sonra köy enstitülerini de kapattıracak olan bezirgânların yoluna çıkıp görevden aldıkları o güzel insan yaşama küsmemiş, elinden geldiği, soluğu yettiğince halkına ve ülkesine hizmet etmeye çalışmış, 1960 sonrasında kurulan, tüm Türkiye’ye sendikacılık konusunda örnek olmuş Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) merkez yönetiminde görev almış.
Anamın, babamın okullarını kuranların, piramidin tabanına ışık tutanların, kendilerini ülkesine adamış o bir avuç insanın anısına doğru yol aldıkça, onların adlarını yaşatmaya çalıştıkça yüreğim yangın yerine dönüyor. O güzel insanların özgürleşme, emeğe saygı, üretim içinde eğitim, kardeşçe üleşme, soygunu ve sömürüyü yok etme mücadelesiyle ayağa kaldırmaya kalktıkları, bir Anadolu Rönesansı ile aydınlattıkları bu ülkenin varını yoğunu yiyenlere, yalanla dolanla halkı kandıranlara karşı olan öfkem bileniyor… Daha çok seviyorum kendi başına açıp solan kır çiçeklerini, daha çok dinliyorum, yüreğimle alkışlıyorum sabahı kuran kuşları…
Daha çok seviyorum, sabahları kurda kuşa, taşa taşa, tüm güzel insanlara günaydın demeyi…
Gününüz aydın olsun güzel insanlar…
Hürrem Arman’ın ve piramidin tabanına ışık tutanların anıları dünya durdukça yaşasın…
21 Ağustos 2025, Alper Akçam
