İran ve diğer sınır ülkelerden kaçak yollarla getirilen hayvanlardan bulaşan bu yeni tür şap virüsü, hızlı yayılımı ve yıkıcı etkisiyle hayvancılığı derinden sarstı.
Şap hastalığı sadece hayvan sağlığını değil, üreticinin emeğini, ülkemizin ihracatını, gıda güvenliğini ve ekonomisini de ciddi biçimde tehdit etmektedir. Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü’nün “2025 Yılı Dünya Hayvan Sağlığının Durumu Raporu”nda da belirtildiği üzere, şap hastalığı küresel ölçekte hayvancılık ve ticaret için büyük bir tehlike oluşturmaktadır:
“Hayvan ticareti ve dolaşımı, büyüyen küresel nüfusu beslemek için hayati öneme sahiptir. Küresel tarım talebinin 2050 yılına kadar 9,1 milyar insanı beslemek için yüzde 70 oranında artması beklenirken, şap hastalığı gibi salgınların tehdidi her zamankinden daha büyüktür. Tek bir salgın bile dünya genelinde büyük ekonomik kayıplara yol açabilir.”
Üreticilerin iddiasına göre hastalık ilk olarak yılbaşından hemen sonra İran’da görülmüş, kısa sürede Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki sınır illerine yayılmıştır. Ancak Tarım ve Orman Bakanlığı’nın müdahale ve önlem almakta geç kalması nedeniyle binlerce hayvan telef olmuştur. Bu durum, gıda arz güvenliği açısından da ciddi bir tehlike yaratmıştır.
“Mal canın yongasıdır” der atalarımız. Şap hastalığı yüzünden ölen hayvanları traktörlerle açılan kuyulara sürüklerken, arkasından ağıt yakan emekçi kadınların gözyaşlarına şahit oldum. O sahne hâlâ gözlerimin önünden gitmiyor.
Televizyon programlarında, gazete haberlerinde ve köşe yazılarımızda defalarca dile getirdik: Bölge “afet bölgesi” ilan edilmeli, ölen hayvanların yerine yenileri verilmelidir. Aksi halde köylü üretimden kopacak, göç etmek zorunda kalacaktır. Milletvekilleri, borsa ve oda başkanları, STK’lar bu çağrıyı defalarca dile getirmesine rağmen hükümet tarafından dikkate alınmadı.
Kaçak etten ve ithal hayvandan büyük kazanç sağlayan çıkar çevreleri, bu felaketi fırsata çevirmekten geri durmadı.
Sadece Bir Ayda Ardahan’da 10 Bin Hayvan Telef Oldu!
2025 yılı verilerine göre Ardahan İl Tarım ve Orman Müdürlüğü Çiftçi Kayıt Sisteminde bulunan 13.286 işletmedeki 354.453 büyükbaş hayvandan yalnızca bir ay içinde 10 bini şap hastalığı nedeniyle telef oldu.
Köylünün Feryadı Neden Duyulmuyor?
Hayvancılıkta ithalat ve kaçak et bağımlılığı hız kesmeden sürüyor. Yüksek yem fiyatları, düşük çiğ süt ve karkas et fiyatları, çoban bulamama gibi kronik sorunlar giderek büyüyor. Üretici, artan maliyetler karşısında eziliyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı, salgının yayılmasını önlemek için hayvan pazarlarını geçici olarak kapatınca köylü hayvanını satamadı, borçlarını ödeyemedi. Banka kredileri faize düştü. Bu kadar vahim bir tabloya rağmen bölgenin afet kapsamına alınmaması hâlâ anlaşılır değil.
Geçimini tamamen hayvancılıkla sağlayan Doğu Anadolu köylüsü, şap felaketinden sonra açılan pazarlarda hayvanlarını yok pahasına satmak zorunda kaldı. Şimdi ise umutsuzluk ve göç düşüncesi köyleri sarmış durumda.
Bu gidişle, Türkiye’nin gözü ithal hayvanda olmaya devam ederken, köylünün aklı göçte kalmaya mahkûm görünüyor.
Mustafa KÜPELİ
mustafakupeli36@gmail.com